شیرین کننده های مصنوعی، موادی هستند که به جای شکر برای ایجاد طعم شیرین در غذاها و نوشیدنی ها استفاده می شوند، اما کالری بسیار کمتری دارند، یا اصلاً کالری ندارند. این مواد معمولاً در محصولات رژیمی، بدون قند و کم کالری یافت می شوند. 

 انواع رایج شیرین کننده های مصنوعی:

- آسپارتام (Aspartame): در نوشابه های رژیمی، آدامس های بدون قند و برخی دسرها استفاده می شود.

توجه داشته باشید که مصرف این قند مصنوعی برای افراد مبتلا به فنیل کتونوریا (PKU) ممنوع است.

- ساخارین (Saccharin): یکی از قدیمی ترین شیرین کننده ها می باشد و تحقیقات قدیمی نگرانی هایی درباره سرطان زایی این شیرین کننده مصنوعی داشتند، اما برخی مطالعات جدید خطر آن را در دوز مصرف نرمال رد کرده اند.

- سوکرالوز (Sucralose): از شکر مشتق شده است اما ۶۰۰ برابر شیرین تر از آن می باشد و جذب بدن نمی شود. این ترکیب در پخت و پز نیز استفاده می شود، زیرا در برابر حرارت پایدار است.

- استویا (Stevia): منشأ گیاهی دارد و به عنوان یک جایگزین طبیعی شناخته می شود، اما برخی فرم های فرآوری شده آن، مصنوعی محسوب می شوند. این ترکیب بدون کالری و برای افراد مبتلا به دیابت مناسب می باشد.

- نئوتام و آسه سولفام پتاسیم (Neotame, Acesulfame-K): در ترکیب با سایر شیرین کننده ها برای بهبود طعم استفاده می شوند.

* فواید شیرین کننده های مصنوعی:

- کمک به کنترل وزن: به دلیل داشتن کالری پایین، می توانند در کاهش مصرف کالری روزانه مؤثر باشند.

- مناسب برای افراد مبتلا به دیابت: بر خلاف قند های ساده، قند خون را به سرعت افزایش نمی دهند.

- کاهش خطر پوسیدگی دندان: برخلاف شکر، باکتری های دهان از آنها تغذیه نمی کنند.

* معایب و نگرانی ها در مورد شیرین کننده های مصنوعی:

- اثر بر اشتها و هوس شیرینی: برخی مطالعات نشان می دهند که شیرین کننده های مصنوعی ممکن است میل به مصرف شیرینی را افزایش دهند و همچنین ممکن است با تأثیر بر هورمون های گرسنگی (مثل گرلین)، احساس سیری را مختل کنند.

- تأثیر بر میکروبیوم روده: تحقیقات جدید حاکی از آن است که ممکن است تعادل باکتری های روده را مختل کنند.

- مشکلات احتمالی سلامتی: اگرچه سازمان های معتبر (مانند FDA وEFSA) آنها را ایمن می دانند، مصرف بیش از حد برخی از آنها (مثل آسپارتام) ممکن است برای برخی افراد مشکل زا باشد.

* مکانیسم اثر شیرین کننده های مصنوعی چیست و چگونه بدون کالری شیرین هستند؟

شیرین کننده های مصنوعی با تحریک گیرنده های چشایی زبان (T1R2/T1R3) همانند شکر عمل می کنند، اما ساختار مولکولی آنها به گونه ای است که جذب نمی شوند (مانند سوکرالوز و آسه سولفام پتاسیم)، متابولیزه نمی شوند (مانند ساخارین) و یا متابولیسم ناچیزی دارند (مانند آسپارتام که به فنیل آلانین و متانول تجزیه می شود، اما مقادیر آن بسیار کم است)./ف.نوروزی فرد

"دکتر سعید شرافت  منش"دکترای تخصصی تغذیه، دانشکده تغذیه و علوم غذایی علوم پزشکی شیراز