نحوه صحیح مصرف کنسرو یکی از مهم‌ترین مسائل در ایمنی غذایی است که معمولاً مورد غفلت قرار می‌گیرد. با وجود سهولت مصرف و ماندگاری بالای کنسروها، عدم آگاهی نسبت به اصول علمی مصرف آن‌ها می‌تواند منجر به بروز خطراتی جدی نظیر مسمومیت غذایی یا بوتولیسم شود. در این مقاله، با تکیه بر دانش علوم مواد غذایی و اصول بهداشتی، هفت نکته طلایی برای مصرف صحیح و ایمن کنسرو را بررسی می‌کنیم.

۱. بررسی ظاهری قوطی کنسرو جهت نحوه صحیح مصرف کنسرو

قبل از مصرف هر کنسروی جهت نحوه صحیح مصرف کنسرو، اولین گام بررسی ظاهری قوطی است. قوطی‌های بادکرده، زنگ‌زده، سوراخ یا نشتی‌دار نباید مصرف شوند. بادکردگی می‌تواند نشانه‌ای از تولید گاز توسط میکروارگانیسم‌های بی‌هوازی مانند Clostridium botulinum باشد. این باکتری قادر است سم خطرناک بوتولینوم تولید کند که حتی در دوزهای میکروسکوپی کشنده است.

���� نکته‌ای که باید بهش توجه کرد اینه که قوطی سالم باید بدون فرورفتگی یا تغییر شکل باشد و در زمان باز شدن صدای مخصوص “پاف” که نشانه وکیوم است، شنیده شود.

۲. تاریخ انقضا و شرایط نگهداری کنسروها

یکی از اشتباهات رایج، بی‌توجهی به تاریخ انقضا و شرایط نگهداری ذکرشده روی برچسب کنسرو است. جهت نحوه صحیح مصرف کنسرو حتی اگر قوطی ظاهری سالم داشته باشد، مصرف آن پس از تاریخ انقضا ممکن است منجر به رشد میکروبی شود.

���� مثلا کنسرو ماهی در دمای بالای ۳۰ درجه سانتی‌گراد نگهداری شود، حتی قبل از پایان تاریخ مصرف، کیفیت حسی و میکروبی خود را از دست می‌دهد.

۳. جوشاندن کنسرو چرا باید ۲۰ دقیقه باشد؟

مطابق با توصیه سازمان غذا و دارو و بر اساس اصول ترمودینامیکی، جوشاندن کنسرو به مدت ۲۰ دقیقه (مخصوصاً کنسروهای گوشتی) قبل از مصرف، ضروری است. جوشاندن باعث نابودی احتمالی اسپورهای باکتری‌های مقاوم به حرارت مانند C. botulinum می‌شود و باعث نحوه صحیح مصرف کنسرو می‌شود.

���� طبق تحقیقات منتشرشده در مجله “Food Microbiology”، حرارت مرطوب بالای ۸۵ درجه سانتی‌گراد به مدت کافی برای غیرفعال‌سازی توکسین بوتولینوم ضروری است.

۴. انتقال به ظرف سالم؛ نگهداری مجدد در یخچال

اگر کنسرو باز شده و مصرف کامل نشود، باقی‌مانده آن نباید در همان قوطی فلزی نگهداری شود. تماس طولانی با فلز قوطی (به‌ویژه در حضور اسید یا نمک) می‌تواند منجر به آزادسازی فلزات سنگین و آلاینده‌ها شود.

✅ یک راه حل انتقال محتوا به ظرف شیشه‌ای یا پلاستیکی با درب محکم و نگهداری در یخچال حداکثر تا ۲ روز است.

۵. توجه به بوی محتوا داخل قوطی کنسرو

یکی از ساده‌ترین اما مؤثرترین روش‌های تشخیص فساد، بوییدن محتویات کنسرو پس از باز شدن است. بوی نامطبوع، ترش، یا فلزی می‌تواند نشانه فساد یا رشد باکتریایی باشد.

���� نکته: بسیاری از محصولات تخمیر نشده، اگر بوی نامتعارفی داشته باشند، احتمال آلودگی میکروبی آن‌ها بالا است و باید از مصرف آن خودداری شود.

نحوه صحیح مصرف کنسرو

۶. انتخاب برندهای معتبر مواد غذایی کنسروی

کیفیت کنسرو مستقیماً به استانداردهای کارخانه تولیدکننده بستگی دارد. استفاده از سیستم‌های کنترل کیفیت مانند HACCP و انجام آزمون‌های پایداری حرارتی می‌تواند تضمین‌کننده ایمنی محصول باشد.

یک راهنمایی: برندهایی که دارای نشان استاندارد ملی و تأییدیه سازمان غذا و دارو هستند، اولویت مصرف دارند.

۷. افزایش آگاهی عمومی در جهت مصرف مواد غذایی کنسروی

بسیاری از مسمومیت‌های غذایی به دلیل فقدان آموزش عمومی درباره نحوه صحیح مصرف کنسرو رخ می‌دهند. اطلاع‌رسانی دقیق به خانواده‌ها، رستوران‌ها و حتی فروشندگان می‌تواند زنجیره خطر را قطع کند.

���� پیشنهادی که داریم براتون:  مدارس و دانشگاه‌ها باید دوره‌های آموزشی پایه درباره ایمنی مواد غذایی ارائه دهند تا فرهنگ مصرف ایمن گسترش یابد.

���� سؤالات متداول شما درباره نحوه صحیح مصرف کنسرو 

❓آیا جوشاندن کنسرو همیشه ضروری است؟

✅ بله، به‌ویژه در مورد کنسروهای گوشتی. این عمل احتمال وجود باکتری‌های خطرناک مانند C. botulinum را کاهش می‌دهد.

❓اگر کنسرو بوی غیرطبیعی بدهد، آیا می‌توان آن را پخت و مصرف کرد؟

❌ خیر، بوی غیرطبیعی معمولاً نشانگر فساد میکروبی است. پختن نمی‌تواند همه سموم را نابود کند.

❓آیا نگهداری کنسرو در یخچال قبل از باز کردن مفید است؟

���� ضرورتی ندارد، اما نگهداری در جای خنک و خشک توصیه می‌شود. پس از باز شدن باید در یخچال نگهداری شود./ف.نوروزی فرد

"آرمین محمدی" کارشناس گروه بهداشت و کنترل کیفی مواد غذایی، دانشکده تغذیه و علوم غذایی، دانشگاه علوم پزشکی شیراز