قهوه معمولی و قهوه فاقد کافئین به یک میزان دارای ویژگی های مفید هستند. علت این است که اغلب ویژگی های مثبت قهوه به علت وجود مقدار زیاد آنتی اکسیدان در قهوه است و نه به علت وجود کافئین.

قهوه تازه دم دارای مقدار زیادی آنتی اکسیدان است. آنتی اکسیدان ها مانع آسیب دیدن سلول های بدن می شوند. شناخته شده ترین ویژگی های مثبت قهوه شامل اثر مثبت آن بر روی عملکرد مغز، اثر محافظتی بر ضد آلزایمر و پارکینسون، مقابله با دیابت نوع دو، اثر مثبت بر سلامت قلب و عروق و پیشگیری از بیماری های کبدی از جمله سرطان کبد است.

تاثیر قهوه بر عملکرد مغز

قهوه بر عملکرد مغز اثر مثبت دارد. قهوه به علت داشتن آنتی اکسیدان، جریان خون در مغز را بهبود می بخشد و از این راه عملکرد مغز را بهتر می کند. از طرف دیگر سطح هورمون های هوشیار کننده از جمله آدرنالین و نورآدرنالین را بالا می برد و از این طریق باعث می شود توان تمرکز ما بر روی موضوعات خاص و سطح هوشیاری ما افزایش یابد.

مطالعات نشان می دهد که مصرف قهوه احتمال ابتلا به پارکینسون را کم می کند. به علاوه نوشیدن قهوه در مبتلایان به پارکینسون باعث می شود که کنترل بهتری روی حرکات خود داشته باشند.

قهوه و عملکرد انسولین در بدن

همچنین نوشیدن قهوه امکان ابتلا به دیابت نوع دو را کاهش می دهد و برخی مطالعات نشان داده اند که حتی قهوه بدون کافئین نیز این اثر را دارد. اثر مثبت قهوه در پیشگیری از دیابت نوع دو به علت وجود مقدار زیاد آنتی اکسیدان و املاح کروم و منیزیم است. آنتی اکسیدان های موجود در قهوه جلوی تخریب سلول های بدن در بیماری دیابت را می گیرند.

به علاوه قهوه دارای کروم و منیزیم است که هر دوی این املاح باعث می شود انسولین در بدن ما عملکرد بهتری داشته باشد و در نتیجه قند خون بهتر تنظیم شود.

قهوه بر روی سلامت قلب و عروق نیز اثر مثبت دارد ومصرف متعادل آن در مدت طولانی، جلوی نامنظمی ضربان قلب و سکته های قلبی و مغزی ناشی از آن را می گیرد. اما باید توجه داشته باشیم که مصرف بیش از اندازه قهوه اثر معکوس دارد و باعث افزایش ضربان یا نامنظم شدن ضربان قلب می شود.

علایم زیر نشان می ‌دهد که در مصرف قهوه زیاده ‌روی کرده ‌اید:

· سوزش سردل

سوزش معده، که اغلب با احساس سوزش در قسمت فوقانی قفسه سینه شناخته می ‌شود، ناشی از بازگشت غذا همراه با اسید از معده به مری است. این مشکل اغلب به دلیل شل شدن اسفنکتر تحتانی مری که عضله ‌ای بین مری و معده است ایجاد می ‌شود. کافئین یکی از عواملی است که می ‌تواند این عضله را شل کند و غذا همراه با اسید معده دوباره به مری بازگردد. افزون بر این، قهوه اسیدی است، بنابراین کافئین موجود در قهوه می‌ تواند سوزش معده را تشدید کند.

· مشکلات گوارشی

کافئین باعث تحریک دستگاه گوارش می‌ شود و کمک می‌ کند غذایی که مصرف می ‌کنیم با سرعت بیشتری در دستگاه گوارش حرکت کند. این بدان معناست که مصرف زیاد کافئین می ‌تواند بروز مشکلات گوارشی مانند حالت تهوع یا اسهال را به همراه داشته باشد.

· اضطراب

اگر از جمله افرادی هستید که از اضطراب رنج می‌ برید، مصرف زیاد کافئین می‌ تواند شرایط را بدتر کند و حتی باعث بروز حملات عصبی شود. کافئین همچنین می‌ تواند در افرادی که به طور معمول احساس اضطراب نمی‌ کنند، ایجاد کننده این مشکل باشد. دلیلش این است که کافئین سیستم عصبی مرکزی را تحریک می‌ کند و به طور موقت سوخت و ساز بدن را افزایش می‌ دهد. افزایش ناگهانی انرژی و فعل و انفعالات سلول ‌های عصبی که بر اثر این شرایط ایجاد می ‌شود، عامل ایجاد یا تشدید اضطراب است.

· مشکلات خواب

بسیاری از افراد قهوه یا نوشیدنی‌ های انرژی ‌زای حاوی کافئین را برای بیدار ماندن یا افزایش سطح هوشیاری می ‌نوشند. کافئین باعث می‌ شود فعالیت یک ماده شیمیایی تحریک کننده خواب در مغز به نام «آدنوزین» به طور موقت مسدود شود و در نتیجه شما هوشیارتر باشید. هر چند اثر تحریک کننده کافئین، 15 دقیقه بعد از مصرف آن ایجاد می‌ شود، اما این تاثیر می ‌تواند ساعت ‌ها ادامه داشته باشد. این بدان معناست که نوشیدن قهوه در بعد از ظهر می ‌تواند چرخه خواب را به شکلی جدی به هم بریزد. جدا از ایجاد بی‌ خوابی که نشانه ‌ای از مصرف بیش از حد قهوه است، کافئین می‌ تواند میزان خواب عمیق را کاهش یا دفعات بیدار شدن از خواب را افزایش دهد؛ بنابراین بهتر است از ظهر به بعد قهوه مصرف نکنید.

· تپش قلب

اگر قلبتان تند می ‌زند ممکن است دلیلش مصرف زیاد کافئین باشد. کافئین محرکی است که بر سیستم عصبی مرکزی تأثیر می ‌گذارد. کافئین اضافی در خون ممکن است ضربان قلب را تند کند یا حتی باعث سرگیجه شود. البته تپش قلب می ‌تواند به دلایل دیگری از جمله مصرف نیکوتین یا دلایل متعدد پزشکی نیز ایجاد شود.

اگر با مصرف زیاد کافئین دچار یکی از مشکلات بالا می‌ شوید، اما همچنان تمایل به مصرف کافئین دارید، گزینه‌های زیر را در نظر داشته باشید:

1- اطمینان حاصل کنید که روزانه دست کم شش تا هشت لیوان آب تصفیه شده می ‌نوشید.

2- به جای مصرف کافئین در هنگام صبح، مقداری آب گرم همراه با چند قطره آب لیموی تازه میل کنید.

3- برای جلوگیری از تحریک پذیری، سعی کنید گوارشتان را تنظیم کنید.

4- اگر احساس خستگی یا استرس دارید، زمان بیشتری را به خواب اختصاص دهید.

5- همراه با صبحانه و شام هزار میلی‌ گرم ویتامین C مصرف کنید.

6- روزانه برای کمک به رفع خستگی ورزش کنید. حتی پیاده ‌روی ساده به مدت حدود 30 دقیقه نیز می‌ تواند مفید باشد.

«عهدیه مرادی» کارشناس تغذیه دانشکده تغذیه و علوم غذایی شیراز