سلیاک یک اختلال خودایمنی است که زمینه ی ژنتیکی دارد. در این بیماری بیماران مبتلا اگر پروتئینی از دسته ی گلوتن را مصرف کنند دچار علائم این بیماری می شوند. در این بیماری گوارشی پرزهای روده باریک آسیب دیده و در جذب مواد اختلال پیدا میشود که سبب التهاب روده می شود که نتیجه ی آن کاهش جذب روده ای می باشد. بیماری سلیاک در اثر دو عامل محیطی 1- مصرف گلوتن 2- ژنتیک بروز پیدا می کند.

 

گلوتن پروتئینی در گندم، چاودار و جو می باشد که اگر در مواد غذایی فرد مبتلا به سلیاک وجود داشته باشد میتواند سبب آسیب به روده کوچک شود که اگر درمان نشود باعث سوء تغذیه می شود که فقرآهن، کاهش تراکم استخوان، کاهش وزن و کمبود ویتامین ب 12 را به دنبال دارد.

علائم این بیماری در اوایل کودکی با شروع مصرف غذاهای حاوی گلوتن بروز پیدا می کند. این بیماری در دوران کودکی علائمی نظیر سوجذب، اختلال رشد، اسهال مزمن، استفراغ، نفخ، بی اشتهایی، کاهش رشد، کاهش وزن و کج خلقی را به همراه دارد و در بزرگسالی علائمی مانند تغییرات اجابت مزاج و یا علائم غیرگوارشی دارد.

شایع ترین علامت این بیماری اسهال است که در حالت شدید به صورت استئاتوره یا همان مدفوع چرب بروز پیدا می کند. علائم غیرگوارشی این بیماری می تواند گزگز اندام ها، عدم تعادل، بی قراری، افسردگی، تحریک پذیری و تشنج باشد. بیمارس سلیاک در خانم ها می تواند پیامدهای بیشتری مانند یائسگی زودرس، نازایی و‌سقط جنین داشته باشد.

این بیماری عوارض پوستی مانند ریزش مو و راش پوستی نیز دارد.

برخی از بیماران مبتلا به سلیاک دچار دردهای مفصلی و استخوانی و آرتریت میشوند. این بیماری عوارض خطرناکی شامل بزرگ شدگی طحال، سلیاک مقاوم، کولیت و سرطان نیز دارد که خوشبختانه بسیار نادر هستند.

تشخیص قطعی بیماری با نمونه‌ برداری مسجل می‌شود. برای این کار، نمونه بافتی کوچکی از روده کوچک برداشته می‌شود.

امکان دارد سه بار نمونه‌برداری انجام شود. یک بار زمانی که گلوتن در رژیم غذایی وجود دارد، یک بار زمانی که گلوتن از رژیم غذایی حذف شده است، و دفعه سوم زمانی که دوباره گلوتن در رژیم غذایی گنجانده می‌شود.

تنها انتخاب درمانی، حذف کردن گلوتن از رژیم غذایی است‌. اساس درمان این بیماری رژیم غذایی فاقد گلوتن تا پایان عمر است و دوره بهبودی آن با رعایت رژیم غذایی خاص به طور معمول 3 تا 6 ماه که البته در بزرگسالان به 2 سال هم می‌رسد.

این بیماری می تواند بدون هیچ علامتی باشد که در این حالت تنها با غربالگری و نمونه برداری قابل تشخیص است.

برای تشخیص این بیماری غربالگری و آندوسکوپی انجام می شود اما غربالگری در تمامی افراد جامعه الزامی نیست و تنها در صورت مشاهده علائم زیر انجام می شود :

نفخ شدید _ کاهش وزن ناگهانی _ تاخیر در بلوغ _ اختلال در رشد _ نازایی _ خستگی مزمن

بیماران مبتلا به بیماری سلیاک باید حتما در صورت تشخیص این بیماری تحت نظر متخصص تغذیه مطابق رژیم غذایی بدون گلوتن پیش بروند و مواد غذایی حاوی گلوتن را از رژیم غذایی خود حذف کنند تا بیماری کنترل شود.

بیماران مبتلا به سلیاک باید از مصرف مواد غذایی حاوی گندم، جو، چاودار و برخی حبوبات پرهیز و آرد سیب‌زمینی، برنج، عدس، سویا، ذرت و لوبیا را جایگزین آن کنند.

بیشتر مبتلایان به سلیاک به تخم‌مرغ، شکر و روغن حساسیت‌های متفاوتی دارند، از این رو از مصرف محصولاتی که این گونه مواد بوفور در آنها به کار رفته نظیر انواع سس‌ها خودداری کنید.

مبتلایان باید از مصرف غذاهای فرآوری شده نظیر سوسیس،کالباس، ماکارونی، رشته‌فرنگی، قهوه، نسکافه و تمامی شیرینی‌جات و کیک‌هایی که در آنها از گلوتن و یا آرد گندم استفاده شده پرهیز کنند. به علت آن که این گونه بیماران از مصرف غلات و برخی حبوبات محروم هستند باید برای جبران کمبود ویتامین‌ها و املاح معدنی از میوه‌ها و سبزی‌ها به صورت پخته و تازه، گوشت و لبنیات کم‌چرب، ماهی و برنج بسیار استفاده کنند و روغن‌های مایع ذرت، زیتون، کانولا و هسته انگور را جهت پخت و پز به کار برند.

" عهدیه مرادی" کارشناس تغذیه دانشکده تغذیه و علوم غذایی

پایان خبر