دانشکده تغذیه و علوم غذایی
تغذیه درمانی در شیمی درمانی: راهنمای جامع برای بیماران
شیمی درمانی یکی از روش‌های اصلی درمان سرطان است که می‌تواند عوارض جانبی متعددی مانند تهوع، کاهش اشتها، تغییر حس چشایی و ضعف عمومی ایجاد کند. در این شرایط، تغذیه مناسب نقش حیاتی در حفظ قدرت بدن، کاهش عوارض درمان و بهبود کیفیت زندگی بیماران ایفا می‌کند.
چالش‌های تغذیه‌ای در دوران شیمی درمانی
بسیاری از بیماران در طول شیمی درمانی با مشکلات زیر مواجه می‌شوند:
- تهوع و استفراغ (شایع‌ترین عارضه)
- زخم‌های دهانی و مشکل در بلع
- تغییر حس چشایی (مزه فلزی در دهان)
- کاهش اشتها و وزن
- اسهال یا یبوست
- خستگی مفرط
راهکارهای تغذیه‌ای برای مدیریت عوارض
1. مقابله با تهوع:
- مصرف غذاهای خشک و سرد مانند نان تست، کراکر و میوه‌های سرد
- وعده‌های کوچک و مکرر (5-6 وعده در روز)
- پرهیز از غذاهای چرب، سرخ‌کرده و پرادویه
- استفاده از زنجبیل (چای زنجبیلی یا آبنبات زنجبیلی)
2. بهبود زخم‌های دهانی:
- غذاهای نرم و پوره‌ای مانند سوپ، پوره سیب زمینی و فرنی
- مصرف غذاهای خنک (مثل ماست، میلک‌شیک و بستنی)
- پرهیز از غذاهای اسیدی (مرکبات، گوجه فرنگی) و تند
3. افزایش دریافت کالری و پروتئین:
- افزودن پودر پروتئین به غذاها و نوشیدنی‌ها
- استفاده از آجیل‌ها، کره بادام زمینی و روغن زیتون برای افزایش کالری
- مصرف تخم مرغ، ماهی و مرغ به صورت آب‌پز یا بخارپز
4. مدیریت تغییرات چشایی:
- آزمایش با ادویه‌ها و چاشنی‌های مختلف
- استفاده از ظروف پلاستیکی برای کاهش مزه فلزی
- نگهداری میوه‌ها در یخچال برای طعم بهتر
مواد غذایی ضروری در دوران شیمی درمانی
- پروتئین‌های باکیفیت: تخم مرغ، ماهی، مرغ، حبوبات
- کربوهیدرات‌های پیچیده: جو دوسر، برنج قهوه‌ای، نان سبوس‌دار
- چربی‌های سالم: آووکادو، روغن زیتون، مغزها
- میوه‌ها و سبزیجات: موز، سیب، هویج پخته
- مایعات: آب، چای کم رنگ، آبمیوه‌های رقیق شده
نکات مهم
- آبرسانی کافی: روزانه 8-10 لیوان مایعات بنوشید.
- پرهیز از غذاهای خام: به دلیل ضعف سیستم ایمنی، از مصرف غذاهای خام مانند سوشی پرهیز کنید.
- مکمل‌ها: فقط تحت نظر پزشک مصرف شوند.
- فعالیت بدنی سبک: پیاده‌روی کوتاه می‌تواند به بهبود اشتها کمک کند.
جمع‌بندی:
تغذیه مناسب در دوران شیمی درمانی نه‌تنها به تحمل بهتر درمان کمک می‌کند، بلکه در حفظ وزن، جلوگیری از تحلیل عضلات و بهبود سریع‌تر مؤثر است. هر بیمار نیازهای تغذیه‌ای منحصر به فردی دارد، بنابراین مشورت با متخصص تغذیه سرطان می‌تواند برنامه غذایی شخصی‌سازی شده‌ای ارائه دهد./ف.نوروزی فرد
»صبا خطاپوش» کارشناس ارشد تغذیه بالینی دانشکده تغذیه و علوم غذایی
نظر دهید