تغذیه مناسب در دوران کودکی نقش بسیار مهمی در رشد مغز، بهبود عملکرد شناختی و افزایش توانایی تمرکز دارد. سال‌های اولیه زندگی، به‌ویژه در پنج سال اول، دوره‌ای بحرانی برای رشد عصبی کودک است و دریافت ریزمغذی‌ها و درشت‌مغذی‌های کلیدی در این زمان، می‌تواند اثرات بلندمدتی بر ظرفیت ذهنی و تحصیلی او داشته باشد.

1. اسیدهای چرب امگا-۳ (DHA و EPA)

اسیدهای چرب بلندزنجیره امگا-۳، به‌ویژه DHA، از اجزای اصلی غشای سلول‌های عصبی هستند و برای رشد و عملکرد مغز ضروری‌اند.

مطالعات نشان داده‌اند که مصرف کافی DHA در کودکان می‌تواند موجب بهبود حافظه، تمرکز و کاهش رفتارهای بیش‌فعالانه شود.

منابع غذایی: ماهی‌های چرب (مانند سالمون و ساردین)، روغن کتان، گردو، تخم‌مرغ‌های غنی‌شده. مصرف حداقل ۲ وعده ماهی در هفته برای کودکان بالای ۲ سال توصیه می‌شود.

2. آهن و تأثیر آن بر یادگیری

کمبود آهن، شایع‌ترین کمبود تغذیه‌ای در کودکان است و با اختلال در عملکرد مغزی، افت حافظه کوتاه‌مدت و کاهش توجه همراه است.

منابع غذایی آهن: گوشت قرمز، مرغ، حبوبات، زرده تخم‌مرغ، غلات غنی‌شده.

مصرف ویتامین C همراه منابع گیاهی آهن می‌تواند جذب آن را به‌طور قابل‌توجهی افزایش دهد.

3. ویتامین‌های گروه B، به‌ویژه B6، B12 و فولات

این ویتامین‌ها در ساخت انتقال دهنده عصبی نقش دارند و کمبودشان می‌تواند باعث خستگی ذهنی، بی‌قراری و ضعف تمرکز شود.

منابع غذایی: تخم‌مرغ، گوشت، ماهی، سبزی‌های برگ‌سبز، لبنیات.

4. ید: عنصر کلیدی در تکامل مغزی

کمبود ید به‌ویژه در سال‌های اولیه زندگی، منجر به کاهش ضریب هوشی و بروز اختلالات یادگیری می‌شود.

منابع غذایی: نمک یددار، ماهی، لبنیات، تخم‌مرغ.

5. نقش تغذیه در اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی (ADHD)

برخی شواهد حاکی از آنند که رژیم غذایی سرشار از قندهای ساده، مواد افزودنی (مانند رنگ‌های مصنوعی) و چربی‌های ترانس می‌تواند رفتارهای بیش‌فعالانه را تشدید کند.

پیشنهاد می‌شود رژیم کودک شامل موارد زیر باشد:

کربوهیدرات‌های پیچیده مانند نان سبوس‌دار و جو دوسر

پروتئین کافی در هر وعده غذایی

حذف نوشابه و اسنک‌های فرآوری‌شده

مکمل‌ها چه زمانی لازم‌اند؟

در کودکانی که رژیم غذایی متنوع دارند، معمولاً نیازی به مکمل نیست. بااین‌حال در موارد زیر ممکن است مکمل تجویز شود:

بدغذایی شدید

محدودیت‌های رژیمی (مثلاً رژیم وگان)

بیماری‌های خاص یا شرایط پزشکی خاص

- مشورت با پزشک یا متخصص تغذیه پیش از مصرف هرگونه مکمل ضروری است.

برای بهبود عملکرد مغزی و افزایش تمرکز کودکان، رژیم غذایی باید سرشار از ریزمغذی‌های کلیدی نظیر آهن، ید، ویتامین‌های گروه B و اسیدهای چرب امگا-۳ باشد. همچنین، پرهیز از مصرف بیش‌ازحد قندهای ساده، غذاهای فرآوری‌شده و مواد افزودنی نیز ضروری است. والدین با فراهم کردن یک رژیم غذایی متنوع، طبیعی و مغذی، می‌توانند به شکل موثری از رشد ذهنی فرزندان خود حمایت کنند./ف.نوروزی فرد

«زهرا مغدانی» کارشناس ارشد تغذیه گروه بالینی دانشکده تغذیه و علوم غذایی،دانشگاه علوم پزشکی شیراز