بیماری نقرس جزء بیماری های روماتوئیدی و مربوط به اختلال در متابولیسم پورین ها است که در این بیماری، افراد دارای سطح بالای از اسید اوریک در خون دارند و در ادامه این اختلال التهابی می تواند موجب بروز سنگ های کلیوی از نوع اسید اوریکی شوند.  

البته در برخی افراد ممکن است اسید اوریک خون بیشتر از حد طبیعی باشد ولی هیچ وقت دچار بیماری نقرس نشوند. این بیماری معمولا پس از 35 سالگی رخ می دهد و در مردان بیشتر از زنان شایع است. البته در سنین بالا بروز این بیماری در هر دو جنس یکسان می باشد.

نقرس با حمله حاد و ناگهانی دردهای آرتریتی موضعی که معمولا در انگشت شست پا شروع شده و تا پاها ادامه می یابد معلوم می شود. در واقع در افراد مبتلا به نقرس، بالا رفتن اسید اوریک در خون موجب می شود که این ترکیب به همراه سدیم به صورت سدیم اورات در مفاصل مختلف رسوب گردد و باعث دردهای مزمن آرتریتی شود که بیشتر در مفاصل کوچک مربوط به انگشتان دست و پا این اتفاق رخ می دهد.

معمولترین محل تشکیل تجمعات اورات سدیم در افراد در بخش کروی انگشت شست بزرگ پا است ولی مفاصل قسمت های دیگر مثل مفاصل پا، قوزک، زانو، دست ها و آرنج نیز ممکن است درگیر این مشکل بشوند.

ژنتیک در کنار عوامل زمینه ای و محیطی در بروز این اختلال روماتوئیدی و التهابی نقش دارند. احتمال داده می شود عواملی چون مقاومت به انسولین، پرفشاری خون، گرسنگی طولانی مدت، تمایل به رژیم های خاص مثل رژیم کم کربوهیدرات، چاقی، مصرف داروهای مدر جهت کاهش فشار خون، اختلالات مربوط به چربی های خون و دیابت در بروز این بیماری نقش داشته باشند.

اهداف اصلی درمان و مدیریت بیماری نقرس کاهش دادن درد آرتریتی و حملات حاد نقرسی، کنترل اسید اوریک خون، پیشگیری از تشکیل رسوبات اسید اوریکی در مفاصل و سنگ های کلیوی اسید اوریکی است که برای این کار نیاز به 2 اقدام اصلی یعنی دارو درمانی و مدیریت دریافت های غذایی است.

به منظور کاهش سطح اسید اوریک خون داروهای مختلفی استفاده می شود که از جمله آن ها می توان به آلوپورینول اشاره کرد که مهم ترین دارویی است برای این مورد تجویز می شود.

در کنار دارو درمانی، الگوی غذایی و دریافت های غذایی بیمار نقش مهمی در کنترل و مدیریت عوارض بیماری نقرس دارد. برای کنترل حملات حاد نقرسی و درد های آرتریتی نیازی به داشتن رژیم محدود شونده و خاص نیست و صرفا با انجام تغییرات ساده در دریافت برخی مواد غذایی و پیروی از چند توصیه غذایی می توان به کنترل بهتر بیماری، کاهش عوارض آن و جلوگیری از بروز دوباره حملات حاد نقرسی کمک شایانی کرد. از جمله توصیه های غذایی شامل موارد زیر می باشند :

 بیماران مبتلا به نقرس بهتر است در مصرف غذاهای حیوانی زیاده روی نکنند و حتی الامکان بصورت محدود آن ها را مصرف کنند.

مصرف غذاهای حاوی پورین بالا حذف گردد از جمله: ماهی کولی، دل، جگر، قلوه، گوشت غاز، شاه ماهی، عصاره گوشت ماهیچه، ماهی ساردین، مخمر، هال مخالی

 مواد غذایی که حاوی پورین متوسط هستند و مصرف معمول آن ها مشکل ایجاد نمی کند ولی در دریافت آن ها نباید زیاده روی نشود از جمله : گوشت ها و ماهی ها ( به استثنا مواردی که در بالا ذکر شدند)، ماکیان، لوبیا ها، قارچ ها، عدس، نخود خشک، مارچوبه و اسفناج

مواد غذایی که حاوی پورین پایین هستند و نیازی به محدودیت مصرف آن ها نیست از جمله نان سفید، کره ، مارگارین، غلات، پنیر، ادویه ، تخم مرغ، سبزی ها (  به استثنا مواردی که در بالا ذکر شدند) میوه ها، بستنی، شیر، ماکارونی، آجیل، زیتون، ذرت، چای

مصرف مواد غذایی حاوی فروکتوز بالا از جمله نوشیدنی های شیرین، آب نبات ها، آبمیوه ها و شیرینی محدود شود.

در مصرف گوشت قرمز، گوشت سفید و ماهی زیاده روی نشود.

دریافت فروکتوز از منبع غذایی مثل میوه ها و سبزیجات مشکلی ایجاد نمی کند.

میزان پرتئین دریافتی رژیم غذایی در حد متعارف و زیر نظر مشاور تغذیه در کنترل باشد.

مصرف پایین قند های ساده جهت کاهش وزن و بهتر کردن شرایط پاسخ ده بدن به انسولین در بیماران مفید می باشد.

رژیم غذایی فرد به گونه ای باید تنظیم شود که موجب افزایش وزن و چاقی نگردد.

دریافت بالای مایعات 8 تا 16 لیوان در روز جهت افزایش دفع اسید اوریک اضافی و جلوگیری از رسوب آن در مفاصل توصیه می گردد.

مصرف مایعات در حد توصیه شده در جلوگیری از بروز اختلالات کلیوی و سنگ های اسید اوریکی نیز موثر است.

مصرف مواد غذایی با خاکستر قلیایی از جمله محصولات لبنی ( شیر یا پنیر)، تخم مرغ پرتین های گیاهی، گیلاس و قهوه می تواند در جلوگیری از بروز حملات حاد نقرسی موثر باشند./ف.نوروزی فرد

 «فاطمه شفیعی» کارشناس ارشد تغذیه دانشکده تغذیه و علوم غذایی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شیراز