اخیرا رژیم های بدون گلوتن به عنوان یک روند سلامتی محبوب شده اند. بسیاری از افراد بدون تشخیص بیماری خاصی مانند سلیاک، گلوتن را از برنامه غذایی خود حذف میکنند. اما آیا این کار برای همه لازم است؟ در این مقاله به بررسی ضرورت حذف گلوتن در شرایط مختلف می پردازیم.

گلوتن یک خانواده پروتئینی است که در گندم، جو و چاودار یافت میشود. این پروتئین به نان و محصولات پخته شده حالت کشدار و بافت مناسب میدهد. برخی از منابع رایج گلوتن عبارتند از:نان، پاستا، شیرینیجات، غلات صبحانه حاوی گندم، سس ها، سوپ های آماده و برخی مواد غذایی فرآوری شده.

حذف گلوتن تنها برای برخی افراد ضروری است، نه همه. گروه های زیر باید از مصرف گلوتن اجتناب کنند:

۱. بیماران سلیاک (Celiac Disease)

سلیاک یک بیماری خودایمنی است که در آن مصرف گلوتن باعث آسیب به پرزهای روده کوچک و اختلال در جذب مواد مغذی میشود. طبق مطالعات، حدود ۱٪ از جمعیت جهان به این بیماری مبتلا هستند. برای این افراد، حتی مقدار کمی گلوتن میتواند باعث علائم شدید مانند اسهال، کاهش وزن و سوءتغذیه شود.

۲. حساسیت به گلوتن غیرسلیاکی (NCGS)

برخی افراد بدون داشتن بیماری سلیاک یا آلرژی به گندم، پس از مصرف گلوتن دچار علائم گوارشی (نفخ، درد شکم) یا خستگی میشوند. این حالت حساسیت به گلوتن غیرسلیاکی نام دارد و حدود ۰.۵ تا ۱۳٪ از جمعیت را تحت تأثیر قرار میدهد. تشخیص این شرایط دشوار است و معمولاً پس از رد بیماری سلیاک و آلرژی به گندم تأیید میشود.

۳. آلرژی به گندم

این یک واکنش ایمونولوژیک به پروتئینهای گندم (نه فقط گلوتن) است و میتواند باعث علائم شدید مانند کهیر، تورم یا حتی شوک آنافیلاکسی شود. این افراد باید از گندم پرهیز کنند، اما ممکن است بتوانند سایر غلات حاوی گلوتن (مانند جو) را تحمل کنند.

حذف گلوتن در افرادی که هیچ کدام از شرایط بالا را ندارند و سالم هستند،  هیچ مزیت سلامتی اثبات شده ای ندارد.  برخی نکاتی که هنگام حذف گلوتن باید به آن ها توجه داشت:

• رژیم بدون گلوتن لزوماً سالمتر نیست: بسیاری از محصولات بدون گلوتن فرآوری شده، حاوی قند و چربی بیشتری برای جبران طعم و بافت هستند
• کمبود مواد مغذی: غلات کامل حاوی گلوتن (مثل گندم سبوسدار) منبع مهمی از فیبر، آهن و ویتامینهای گروه B هستند. حذف آنها بدون جایگزین مناسب میتواند منجر به کمبودهای تغذیهای شود.
• هزینه بالاتر: محصولات بدون گلوتن معمولاً گرانتر از انواع معمولی هستند.

بطور خلاصه حذف گلوتن از رژیم غذایی در بیماری سلیاک، حساسیت به گلوتن غیرسلیاکی یا آلرژی به گندم ضروری و لازم است اما اگر هیچ مشکل پزشکی مرتبط با گلوتن وجود ندارد، مصرف متعادل غلات کامل حاوی گلوتن میتواند بخشی از یک رژیم غذایی سالم باشد./ف.نوروزی فرد

«صبا خطاپوش» کارشناس ارشد تغذیه بالینی دانشکده تغذیه و علوم غذایی