با توجه به افزایش شیوع سرطان و افزایش تعداد افرادی که به زندگی خود پس از درمان سرطان ادامه می دهند، پرداختن به الگوی غذایی در این دوران جهت جلوگیری از عود مجدد و افزایش کیفیت زندگی، اهمیت می یابد. در واقع به پایان رسیدن دوره‌های سخت درمانی مانند شیمی‌درمانی و پرتودرمانی، نقطه عطفی در زندگی یک بیمار سرطانی است. 

با این حال، این پایان راه نیست، بلکه آغاز مرحله جدیدی به نام "بازماندگی" (Survivorship) است. در این مرحله، توجه به تغذیه مناسب از هر زمان دیگری حیاتی‌تر می‌شود. یک رژیم غذایی هدفمند پس از اتمام درمان سرطان، به بازسازی توده عضلانی (که در اثر بیماری یا عوارض ناشی از درمان آن تحلیل رفته است)، مدیریت عوارض جانبی (مانند خستگی مزمن، تغییر در حس چشایی (Dysgeusia)، نوروپاتی (آسیب عصبی) و مشکلات گوارشی مانند یبوست یا اسهال)، تقویت سیستم ایمنی و پیشگیری از عود و بیماری‌های ثانویه کمک می کند.

 تحقیقات نشان می‌دهند که بین چاقی، التهاب مزمن و خطر عود برخی از سرطان‌ها (مانند پستان، کولورکتال و پروستات) ارتباط وجود دارد. بنابراین حفظ وزن سالم و استفاده از غذاهای ضدالتهاب کلید اصلی پیشگیری است.

بر اساس راهنمای انجمن سرطان آمریکا (ACS) و موسسه تحقیقات سرطان آمریکا (AICR)، یک الگوی غذایی سالم برای بازماندگان سرطان شامل موارد زیر است:

۱-پروتئین‌های باکیفیت:
پروتئین برای ترمیم سلول‌ها و بافت‌ها و ساخت عضله ضروری است. منابع عالی شامل:ماهی (به ویژه ماهی‌های چرب مانند قزل‌آلا که سرشار از اسیدهای چرب امگا-۳ ضدالتهاب هستند)، ماکیان بدون چربی (مانند مرغ و بوقلمون)، تخم مرغ، حبوبات (مانند عدس، لوبیا و نخود که علاوه بر پروتئین، فیبر بالایی دارند.) و آجیل و دانه‌ها هستند

۲-میوه‌ها و سبزیجات رنگارنگ:
این گروه غذایی منبع اصلی آنتی‌اکسیدان‌ها، ویتامین‌ها، مواد معدنی و فیبر هستند. هر رنگ یک نوع فیتوکمیکال مفید است مانند لیکوپن در گوجه فرنگی یا آنتوسیانین در توت ها. هدف، مصرف حداقل ۵ واحد در روز از انواع مختلف آن است.

۳-کربوهیدرات‌های کامل و فیبر:
به جای کربوهیدرات‌های تصفیه شده (نان سفید، شکر)، بر غلات کامل مانند جو دوسر، کینوا، برنج قهوه‌ای و نان سبوس‌دار تمرکز کنید. این مواد غذایی انرژی پایدار آزاد می‌کنند و به سلامت دستگاه گوارش و کنترل وزن کمک می‌نمایند.

۴-چربی‌های سالم:
چربی‌های غیراشباع برای کاهش التهاب عمومی بدن مفید هستند. منابع عالی شامل آووکادو، روغن زیتون، آجیل و دانه‌ها می‌شوند. از مصرف چربی‌های ترانس و محدود کردن چربی‌های اشباع شده خودداری کنید.

از آنجایی که سیستم ایمنی ممکن است هنوز کاملا تقویت نشده باشد، رعایت اصول ایمنی غذایی حیاتی است. از مصرف گوشت، مرغ و ماهی خام یا نپخته، تخم مرغ عسلی و محصولات لبنی غیرپاستوریزه جدا خودداری کنید. میوهها و سبزیجات را به دقت بشویید.

بر اساس نوع بیماری و درمانی که برای آن در نظر گرفته می شود ممکن است عوارض متفاوتی پدیدار شود:

• • برای تغییرات حس چشایی: استفاده از ادویه‌جات، گیاهان معطر و مارینادها می‌تواند مفید باشد. اگر طعم گوشت قرمز ناخوشایند است، آن را با مرغ یا ماهی جایگزین کنید.
  • برای خستگی: وعده‌های غذایی کوچک و مکرر داشته باشید تا سطح انرژی شما ثابت بماند. از مصرف قندهای ساده که باعث افزایش و سپس سقوط ناگهانی انرژی می‌شوند، پرهیز کنید.
  • برای مشکلات گوارشی: در صورت یبوست، مصرف آب و فیبر را افزایش دهید. در صورت اسهال، بر موز، برنج سفید و نان تست تمرکز کنید.
• نکته ویژه برای بازماندگان با ریسک دیابت: برخی از درمان‌ها (مانند کورتیکواستروئیدها) می‌توانند منجر به افزایش قند خون و حتی ابتلا به دیابت شوند. پیروی از یک رژیم با شاخص گلیسمی پایین (مانند آنچه در بالا ذکر شد)، کنترل اندازه وعده‌ها و پایش منظم قند خون تحت نظر پزشک ضروری است.
• فعالیت بدنی: تلفیق فعالیت بدنی منظم و متناسب با شرایط جسمی (حتی پیاده‌روی ملایم) با رژیم غذایی سالم، به بهبود خلق و خو، کاهش خستگی، ساخت عضله و کنترل وزن کمک شایانی می‌کند.

به عنوان یک بازمانده سرطان، هر لقمه غذایی که انتخاب می‌کنید، یک فرصت برای قوی‌تر شدن و سرمایه‌گذاری بر سلامت آینده شماست. یک رژیم غذایی متعادل، رنگارنگ و مبتنی بر غذاهای کامل، پلی است محکم که شما را از مرحله بهبودی به سمت یک زندگی پرنشاط و سالم هدایت می‌کند./ف.نوروزی فرد

«صبا خطاپوش» کارشناس ارشد تغذیه بالینی دانشکده تغذیه و علوم غذایی