فیبر رژیمی، ترکیبات تشکیل دهنده دیواره سلولی گیاهان و اجزا مقاوم به هضم توسط آنزیم های گوارشی انسان هستند. به عبارت دیگر، فیبرهای رژیمی بخش خوراکی گیاهان یا کربوهیدرات های پیچیده و غیر نشاسته ای هستند که در روده ی کوچک انسان هضم نمی شوند و در روده ی بزرگ به صورت جزئی یا کامل تخمیر می شوند.

فیبرهای رژیمی به دو دسته فیبرهای محلول و فیبرهای نامحلول تقسیم بندی می شوند که هر یک اثرات فیزیولوژیک خاص خود را دارند. به طور کلی فیبرهای محلول موجب کاهش کلسترول خون و بویژه، کلسترول بد خون (LDL) و فیبرهای نامحلول، ضمن افزایش وزن مدفوع و بهبود حرکات روده بزرگ، باعث کاهش خطر ابتلا به سرطان روده و سرطان سینه می شوند. نزدیک به دو سوم تا سه چهارم فیبر غذایی در رژیم غذایی مخلوط را انواع غیر محلول فیبر تشکیل می دهند.

از اواسط دهه 1970 نقش فیبر رژیمی بر سلامت و تغذیه به شدت مورد توجه قرار گرفته است. فیبرهای رژیمی ویژگی های تغذیه ای و اثرات مفیدی در حفظ و ارتقا سلامتی و نیز پیشگیری از بیماری ها  دارد؛ از اینرو سال هاست به عنوان یکی از اجزای اصلی غذاهای عملگرا (فراویژه) شناخته شده اند. در سال های اخیر غذاهای سلامتی بخش عملگرا با هدف بهبود وضعیت تغذیه ای مورد توجه قرار گرفته است که بخش عمده آن مربوط به غذاهای کم کالری و غنی شده با فیبر می باشد.

به طور کلی، افزایش دریافت فیبر از طریق به تعویق انداختن احساس گرسنگی، و تامین مواد غذایی با کالری، چربی و شکر افزوده کمتر، از افزایش بروز و شیوع چاقی جلوگیری می کند. دریافت فیبر بیشتر با کاهش خطر ابتلا به سندروم متابولیک (مجموعه ای از اختلالات متابولیک شامل چاقی شکمی، اختلال در چربی های خون، پرفشاری خون و نیز اختلال در متابولیسم قند) ارتباط دارد. به علاوه، این دسته از ترکیبات غذایی در پیشگیری و کنترل بیماری های مزمنی همچون بیماری های قلبی عروقی اثر بسزایی دارند. بیماران دیابتی نیز در اثر مصرف این ترکیبات غذایی، ضمن دستیابی به سطوح مناسب قند و انسولین، به انسولین کمتری نیاز خواهند داشت. به یاد داشته باشیم آن دسته از فیبرهای غذایی که به آرامی و یا بطور ناقص توسط میکروارگانیسم های موجود در روده بزرگ انسان مورد استفاده قرار می گیرند، نقش مهمی در بهبود حرکات روده، درمان یبوست و پیشگیری از بیماری دیورتیکولوز دارند.

بطور کلی متخصصان تغذیه توصیه می کنند که جهت مشاهده اثرات مثبت فیبر بر سلامتی انسان، مقدار دریافتی روزانه آن از تمامی منابع غذایی اعم از میوه ها، سبزیجات، غلات کامل و نیز حبوبات، برای مردان  38 گرم و برای زنان 25 گرم باشد.

با این حال فراموش نکنیم که مصرف همزمان غذاهای فیبر دار اثربخشی برخی از داروها را کاهش می دهد. لذا  این گروه از دارو ها، باید دو ساعت قبل یا یک ساعت بعد از غذا مصرف شود تا ضمن استفاده از فواید متعدد فیبرهای غذایی، از اثربخشی چنین داروهایی اطمینان حاصل کنیم./ف.نوروزی فرد

«سیده مریم عبداله زاده»، دکتری تخصصی تغذیه دانشکده تغذیه و علوم غذایی

پایان خبر