دانشکده تغذیه و علوم غذایی
بسته‌بندی های زیستی و تجزیه‌پذیر با خاصیت ضدباکتریایی در مواد غذایی
با افزایش نگرانی‌های زیست‌محیطی ناشی از استفاده گسترده پلاستیک‌های غیرقابل تجزیه در بسته‌بندی مواد غذایی و همچنین نیاز به افزایش ایمنی و ماندگاری مواد غذایی، بسته‌بندی‌های زیستی و تجزیه‌پذیر با خواص ضدباکتریایی به‌عنوان راهکاری پایدار و نوین مورد توجه گسترده قرار گرفته‌اند.
این بسته‌بندی‌ها نه تنها می‌توانند آسیب‌های محیط‌زیستی پلاستیک‌های سنتی را کاهش دهند، بلکه با کنترل رشد میکروب‌های مضر به حفظ سلامت مواد غذایی و افزایش عمر مفید آن کمک می‌کنند. بسته‌بندی زیستی به نوعی بسته‌بندی ساخته شده از مواد طبیعی یا ترکیبات زیست‌تجزیه‌پذیر که در محیط طبیعی توسط میکروارگانیسم‌ها تجزیه می‌شود و آلودگی زیست‌محیطی کمی ایجاد می‌کند گفته می شود.
منظور از داشتن خاصیت ضدباکتریایی یعنی
توانایی ماده بسته‌بندی برای جلوگیری یا کاهش رشد و تکثیر میکروب‌ها شامل باکتری‌ها، قارچ‌ها و کپک‌ها که موجب فساد و آلودگی مواد غذایی می‌شوند.
مواد اولیه مورد استفاده در بسته‌بندی زیستی
- پلیمرهای طبیعی:
- نشاسته :یکی از پرکاربردترین مواد اولیه در بسته‌بندی زیستی به دلیل فراوانی و تجزیه‌پذیری بالا
- کیتوزان :پلیمر مشتق شده از کیتین در اسکلت خارجی سخت‌پوستان، دارای خواص ضدباکتری
- پروتئین‌های گیاهی و حیوانی :مثل پروتئین ذرت، سویا، یا کازئین.
- نانوذرات فعال
- عصاره‌های طبیعی و ترکیبات آنتی‌اکسیدان: عصاره‌های گیاهی مثل آویشن، دارچین، سیر، زردچوبه و غیره که علاوه بر خواص ضدباکتری، آنتی‌اکسیدان هم هستند.
مزایا و تاثیرات زیست‌محیطی بسته بندی های زیستی:
- کاهش پسماندهای پلاستیکی:
بسته‌بندی‌های زیستی در مدت زمان کوتاه (چند هفته تا چند ماه) در محیط تجزیه می‌شوند و باعث کاهش آلودگی‌های زیست‌محیطی می‌شوند . - کاهش مصرف منابع غیرقابل تجدید:
استفاده از مواد گیاهی و طبیعی به جای نفت و مشتقات آن. - کاهش مواد شیمیایی افزودنی:
خاصیت ضدباکتری طبیعی باعث کاهش نیاز به نگهدارنده‌های شیمیایی در مواد غذایی می‌شود.
از کاربردهای صنعتی و پژوهشی این نوع بسته بندی ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- نگهداری میوه و سبزیجات تازه:بسته‌بندی‌های زیستی با خاصیت ضدباکتریایی عمر ماندگاری محصولات تازه را به طور قابل توجهی افزایش می‌دهند.
- بسته‌بندی گوشت و فرآورده‌های گوشتی :جلوگیری از رشد باکتری‌های بیماری‌زا
- محصولات لبنی :حفظ کیفیت و جلوگیری از فساد قارچی و باکتریایی.
بسته‌بندی زیستی و تجزیه‌پذیر با خاصیت ضدباکتریایی به‌عنوان راهکاری پایدار برای حفظ محیط زیست و ارتقای ایمنی مواد غذایی در حال توسعه و پیشرفت چشمگیر است. استفاده از نانوذرات فعال، پلیمرهای طبیعی و عصاره‌های گیاهی در ساخت این بسته‌بندی‌ها، افق‌های جدیدی برای کاهش فساد و افزایش ماندگاری مواد غذایی فراهم کرده است.
«الهام باباعلی» کارشناس ارشد بهداشت و ایمنی موادغذایی دانشکده تغذیه و علوم غذایی
نظر دهید