فیبر غذایی، به ویژه از غلات کامل، به طور گسترده‌ای برای مزایای سلامتی آن مورد مطالعه قرار گرفته است، به ویژه در مورد سلامت روده و نقش آن در پیشگیری از سندرم متابولیک. سندرم متابولیک شامل شرایطی می شود که خطر بیماری قلبی، سکته مغزی و دیابت را افزایش می‌دهد و با چاقی، مقاومت به انسولین، فشار خون بالا و دیس لیپیدمی مشخص می‌شود. نقش فیبر غذایی، به ویژه از غلات کامل، در کاهش این مشکلات بهداشتی در حال کسب توجه در علم تغذیه است.

غلات کامل به عنوان غلاتی تعریف می‌شوند که شامل هر سه بخش دانه هستند: پوست، جوانه و آندوسپرم. این ترکیب اطمینان می‌دهد که غلات کامل غنی از فیبر غذایی، ویتامین‌ها، مواد معدنی و فیتوکمیکال هایی هستند که به خواص سلامتی آن‌ها کمک می‌کند (اسلاوین، ۲۰۱۳). در مقابل، غلات تصفیه شده پوست و جوانه خود را از دست داده اند که منجر به از دست رفتن فیبر و مواد مغذی ضروری می‌شود. مصرف غلات کامل با کاهش خطر بیماری‌های مزمن، از جمله بیماری‌های قلبی و دیابت نوع ۲ مرتبط است. (آونه و همکاران، ۲۰۱۶) 

یکی از مکانیسم‌های اصلی که از طریق آن فیبر غذایی غلات کامل اثرات مفیدی دارد، بهبود سلامت روده است. فیبر غذایی به دو نوع محلول و نامحلول تقسیم می‌شود که هر کدام نقش‌های متفاوتی در سلامت گوارش دارند. فیبر محلول، که در جو، جو دوسر و حبوبات یافت می‌شود، می‌تواند در آب حل شود و ماده‌ای ژل مانند تشکیل دهد که به کند کردن هضم و بهبود جذب مواد مغذی کمک می‌کند. فیبر نامحلول، که در غلات کامل مانند گندم و برنج قهوه‌ای یافت می‌شود، به مدفوع حجم می‌دهد و به حرکات منظم روده کمک می‌کند (اندرسون و همکاران، ۲۰۰۹).

تحقیقات نشان داده‌اند که رژیم غذایی غنی از فیبر غذایی، به ویژه از غلات کامل، با تنوع میکروبیوتای روده مرتبط است. میکروبیوم روده متنوع برای حفظ سلامت روده حیاتی است، زیرا به تخمیر فیبرهای غذایی کمک می‌کند و اسیدهای چرب زنجیره کوتاه (SCFA) مانند بوتیرات، پروپیونات و استات تولید می‌کند. این SCFAها دارای خواص ضد التهابی هستند و در تنظیم متابولیسم نقش دارند (چن، ۲۰23). یک مرور سیستماتیک توسط ژانگ و همکاران (۲۰۱۸) نشان داد که مصرف بالاتر غلات کامل با افزایش سطح باکتری‌های مفید روده مرتبط است که با بهبود سلامت متابولیک مرتبط هستند. (ژانگ، 2018)

علاوه بر تأثیرات آن بر سلامت روده، فیبر غذایی غلات کامل نقش حیاتی در مدیریت وزن دارد که برای پیشگیری از سندرم متابولیک ضروری است. غذاهای غنی از فیبر معمولاً سیرکننده‌تر هستند و منجر به کاهش مصرف کلی کالری می‌شوند. این اثر سیری به هضم و جذب کندتر غذاهای غنی از فیبر نسبت داده می‌شود که به تنظیم اشتها و جلوگیری از پرخوری کمک می‌کند (سلاوین، 2013). علاوه بر این، مصرف غلات کامل با کاهش شاخص توده بدنی (BMI) و محیط کمر مرتبط است که هر دو نشانگرهای حیاتی سلامت متابولیک هستند (هو و ویلت، 2002).

با وجود مزایای مستند فیبر غذایی از غلات کامل، بسیاری از افراد به سطوح توصیه شده مصرف نمی‌رسند. دستورالعمل‌های تغذیه‌ای برای آمریکایی‌ها توصیه می‌کنند که حداقل نیمی از تمام غلات مصرفی باید غلات کامل باشد. علیرغم دستورالعمل هایی که نشان می دهد حداقل نیمی از غلات مصرفی باید غلات کامل باشد، مطالعات نشان می دهد که تنها 7 درصد از آمریکایی ها این توصیه را رعایت می کنند.. (دکر و پارک، ۲۰۱۸). این شکاف اهمیت آگاهی بخشی جهت افزایش مصرف غلات کامل و آموزش مصرف‌کنندگان در مورد مزایای سلامتی مرتبط با فیبر غذایی نشان می‌دهد.

در نتیجه، شواهدی که از تأثیر فیبر غذایی از غلات کامل بر سلامت روده و سندرم متابولیک حمایت می‌کند، قوی است. غلات کامل به تنوع میکروبیوتای روده کمک می‌کنند، عملکرد گوارشی را بهبود می‌بخشند، التهاب را کاهش می‌دهند و در مدیریت وزن کمک می‌کنند. با افزایش شیوع سندرم متابولیک در سطح جهانی، ترویج مصرف غلات کامل به عنوان بخشی از یک رژیم غذایی متعادل برای بهبود نتایج بهداشتی عمومی ضروری است./ف.نوروزی فرد

«صبا خطاپوش» کارشناس ارشد تغذیه، دانشکده تغذیه و علوم غذایی

References

1. Slavin, J. L. (2013). Whole grains and human health. Nutrients, 5(3), 774-789. doi:10.3390/nu5030774
2. Aune, D., et al. (2016). Whole grain consumption and risk of cardiovascular disease, cancer, and all-cause mortality: A systematic review and dose-response meta-analysis of prospective studies. Nutrition Reviews, 74(2), 105-118. doi:10.1093/nutrit/nuv063
3. Anderson, J. W., et al. (2009). Health benefits of dietary fiber. Nutrition Reviews, 67(4), 188-205. doi:10.1111/j.1753-4887.2009.00189.x
4. McRae, M. P. (2017). Dietary fiber is beneficial for the prevention of cardiovascular disease: A review. Journal of Chiropractic Medicine, 16(3), 206-212. doi:10.1016/j.jcm.2017.06.002
5. Chen, L., Liu, A., Ren, Y., Du, Y., Fei, Y., Qian, Y., Li, Y., Zhang, Y., Liu, J., Li, Y., & Ma, Y. (2023). High-fiber diet ameliorates gut microbiota, serum metabolism and emotional mood in type 2 diabetes patients. Frontiers in Cellular and Infection Microbiology, 13, Article 1069954. doi:10.3389/fcimb.2023.1069954.
6. Zhang, C., et al. (2020). A specific gut microbiota and metabolomic profiles shifts related to antidiabetic action: The similar and complementary antidiabetic properties of type 3 resistant starch from Canna edulis and metformin. Pharmacological Research, 159, 104985. doi:10.1016/j.phrs.2020.104985. Epub 2020 Jun 3.
7. Hodge, A. M., et al. (2018). Dietary fiber intake and risk of colorectal cancer: A systematic review and meta-analysis. International Journal of Cancer, 142(4), 743-754. doi:10.1002/ijc.31145
8. Slavin, J. L. (2013). "Fiber and prebiotics: mechanisms and health benefits." Nutrients, 5(4), 1417-1435. doi:10.3390/nu5041417.
9. Hu, F. B., & Willett, W. C. (2002). "Optimal diets for prevention of coronary heart disease." Journal of the American Medical Association, 288(20), 2569-2578. doi:10.1001/jama.288.20.2569. 
10. Lin BH, Yen ST. The US grain consumption landscape: who eats grain, in what form, where, and how much?The U.S. Grain Consumption Landscape, 10.22004/ag.econ.55967