ویروس کرونایی که به تازگی کشف شده است عامل ابتلا به بیماری کووید-19 است. بیماری کووید-19 دارای طیف خفیف تا شدید است و می‌تواند نشانه‌هایی مانند سرماخوردگی، تب، سرفه، گلو درد، تنگی نفس، آبریزش بینی و سایر مشکلات تنفسی و گاهی علائم گوارشی مثل تهوع، استفراغ و یا اسهال را به همراه داشته باشد.

 

اسهال معمولاً در افراد مبتلا به کووید-19 رخ می‌دهد. برای اکثر افراد، اسهال به معنی افزایش دفعات دفع و یا شل شدن قوام مدفوع است.

در تعاریف پزشکی، دفعات حرکات روده که منجر به دفع می‌شود به طور متوسط سه بار در روز است. با این حال، اسهال، افزایش وزن مدفوع به میزان بالاتر از 300 گرم در روز تعریف می‌شود که عمدتاً به دلیل آب اضافی سبب می‌شود تا 85-60% از ماده مدفوع را آب تشکیل بدهد. به این ترتیب، اسهال واقعی از بیماری‌هایی که باعث افزایش حرکات روده (اجابت مزاج) یا بی‌اختیاری می‌شود، متمایز می‌گردد. اسهال می‌تواند منجر به کم آبی و از دست دادن مواد معدنی بدن شود.

دلایل متعددی برای رخداد اسهال وجود دارد. اسهال ممکن است به دلیل عفونت، داروها و یا طی درمان رخ دهد. میزان اثر نوع رژیم غذایی برای بهبود اسهال، بستگی به علت و شدت مشکل دارد.

نکات مفید تغذیه‌ای در کنترل اسهال:

برخی مواد غذایی سریعتر از دستگاه گوارش عبور می‌کنند و سبب بدتر شدن اسهال می‌شوند. در زمان اسهال باید از مصرف این دسته از مواد خودداری کرد:

1. غذاهای چرب: غذاهای سرخ کرده و یا حاوی چربی بالا و سس‌ها می‌توانند علائم اسهال را بدتر کنند.

2. لبنیات و مشتقات آن: در زمان اسهال روده‌ها نسبت به لبنیات حساس می‌شوند. بنابراین توصیه می‌شود از مصرف شیر و مشتقات آن مانند پنیر، کره و بستنی در طول دوره اسهال خودداری شود (مصرف ماست به ویژه ماست پروبیوتیک و دوغ استثنا است).

3. قهوه و نوشیدنی‌های کافئین‌دار، کاکائو و شکلات: این نوشیدنی‌ها و تنقلات سبب از دست رفتن آب بدن می‌شوند و در شرایط اسهال که مقادیر زیادی آب و الکترولیت همراه با مدفوع شل دفع می‌شود، مصرف این نوشیدنی‌ها سبب بدتر شدن شرایط بیمار و دهیدراته شدن او می‌شود.

4. شیرین کننده‌های مصنوعی و سوربیتول: این شیرین کننده‌ها اثرات روان کنندگی دستگاه گوارش (ملین) دارند بنابر این از مصرف هرگونه شیرین کننده مانند آبنبات، نوشابه‌ها، آدامس شیرین و سایر مواد غذایی شیرین باید خودداری کرد.

5. مواد غذایی نفاخ: میوه‌ها و سبزی‌ها برای حفظ سلامت لازم هستند اما زمان اسهال باید از برخی مواد که ایجاد گاز فراوان در دستگاه گوارش می‌کنند پرهیز کرد. میوه‌ها و سبزی‌هایی همچون انواع کلم و گل کلم، بروکلی، حبوبات و غذاهای پرچاشنی تا زمان بهبود نباید مصرف شوند. همچنین از مصرف میوه و آب میوه با اثر ملین کنندگی مانند آلو، انجیر و آب آلو نیز باید اکیداً خودداری شود.

6. غذاهای مانده و کهنه: از غذاهای مانده که ممکن است آلوده و یا لکه‌دار باشند مانند غذایی که مدت زیادی در خارج از یخچال مانده است و یا بطور نامناسبی نگهداری شده است باید اجتناب کرد. از مصرف غذای رستوران‌ها، فست فودی‌ها و غذاهای خیابانی نیز باید اجتناب کرد.

مواد غذایی مناسب برای زمان اسهال:

1. موز: موز رسیده بدلیل داشتن املاح مفید بویژه پتاسیم، به تأمین الکترولیت‌های از دست رفته در طول اسهال کمک می‌کند. همچنین موز حاوی فیبرهای محلول در آب به نام پکتین بوده که سبب جذب مایعات داخل روده‌ها می‌شود. همچنین برخی ترکیبات موجود در موز خاصیت پره بیوتیکی داشته و سبب رشد باکتری‌های مفید داخل روده بزرگ می‌شود.

2. برنج :برنج سفید به راحتی در دستگاه گوارش هضم شده و به روده‌های پرکار در زمان اسهال استراحت می‌دهد. همچنین برنج سبب قوام‌دهی به مدفوع شل می‌شود.

3. سس سیب / سیب پخته / کمپوت سیب بدون شکر: سیب منبع بسیار خوب پکتین است. فیبر بسیار زیادی که در سیب خام وجود دارد هضم آن را برای روده‌ها دشوار می‌سازد ولی زمانی که پخته می‌شود، دستگاه گوارش به راحتی آن را هضم می‌کند. این شکل از سیب فواید زیادی از لحاظ تأمین مواد مغذی و ایجاد احساس بهتری در زمان اسهال دارد. البته در صورت ابتلا به سندرم روده تحریک پذیر، مصرف کمپوت سیب بهتر است توصیه نشود.

4. نان تست / برشته: در زمان اسهال، مصرف نان سفید بهتر از نان سبوس‌دار / نان کامل / نان قهوه‌ای می‌باشد زیرا بیشتر سبوس در نان سفید استخراج شده است و آن را برای هضم در دستگاه گوارش بویژه روده بزرگ مناسب‌تر می‌سازد. البته در صورت ابتلا به سندرم روده تحریک‌پذیر لازم است مصرف نان فاقد گلوتن توصیه شود.

5. پوره سیب زمینی: بدلیل کم بودن میزان فیبر سیب زمینی، این ماده در روده‌ها براحتی هضم می‌شود. در اسهال مصرف سیب زمینی آب‌پز بخارپز ساده و نرم شده (پوره) همراه با کمی نمک بدون افزودن روغن توصیه می‌شود.

6. جوجه آب‌پز / بخارپز: این نوع طبخ جوجه، قوام ملایم و مناسبی ایجاد می‌کند و قابلیت هضم پروتئین جوجه را بالا می‌برد. همچنین مواد مغذی لازم در شرایط اسهال را تأمین می‌کند.

7. ماست: بطور کلی در طول دوره اسهال، پرهیز از مصرف لبنیات توصیه می‌شود اما ماست استثنا است زیرا حاوی پروبیوتیک‌های ترمیم کننده جدار روده‌هایی است که در طول اسهال اسیب دیده‌اند. در زمان خرید ماست باید دقت کرد از نوع شیرین نباشد زیرا سبب افزایش دفع مدفوع آبکی و تولید گاز فراوان در روده‌ها می‌شود.

8. آب مرغ سوپ مرغ بدون چربی یا کم چربی: سوپ مرغ غذای مناسبی برای زمان اسهال است. این سوپ حاوی مواد مغذی و الکترولیت‌هایی است که الکترولیت‌ها و مواد مغذی از دست رفته در اسهال را جبران می‌کند.

9. آب: مصرف مایعات به ویژه آب در طول روز برای جبران کم آبی بدن در این افراد توصیه می‌شود. بهتر است مایعات بین وعده‌های غذایی نوشیده شود. همچنین بهتر است حجم غذا در هر وعده غذایی کاهش یابد.

در صورتیکه اسهال با رعایت توصیه‌های غذایی ذکر شده بهتر نشد، حتی بدتر شد و با بیش از 5 تا 7 روز طول

کشید و یا خون در مدفوع مشاهده شد لازم است فرد سریعاً به پزشک مراجعه نماید تا وضعیت فرد مورد بررسی بیشتر قرار گیرد و در صورت نیاز درمان ویژه برای فرد لحاظ گردد.

" فاطمه شفیعی" کارشناس ارشد تغذیه بالینی دانشکده تغذیه و علوم غذایی

پایان خبر