انجیر با نام انگلیسی Fig و نام علمی Ficus carica گیاهی از خانواده Moraceae است که خداوند در آیه اول سوره تین به آن قسم خورده است. درخت انجیر با قدمتی هزار ساله مربوط به مناطق آسیای جنوب غربی و شرقی مدیترانه بوده و با اینکه منشا اولیه انجیر خاورمیانه است، اما امروزه پراکندگی جهانی دارد.

انجیر به هر دو صورت تازه و خشک قابل استفاده است و حتی فرم خشک آن منبع غنی از ویتامین ها، املاح معدنی، کربوهیدرات ها، قند، اسیدهای ارگانیک و ترکیبات فنولی است. انجیر از جمله میوه های دارای بالاترین میزان آنتی اکسیدان است و باید بدانیم پوست میوه ها منبع مهمی از آنتوسیانین و پلی فنول نیز هست.

با توجه به وجود ترکیبات فعال در پوست انجیر رنگ پوست انجیر نیز می تواند در داشتن خواص مغذی متفاوت باشد. در تحقیقات انجام شده بر روی گیاه مشخص شده است که بیشترین ترکیبات فنولی به ویژه آنتوسیانین و فلانوئیدها در پوست انجیر متمرکز شده است. بنابراین ارتباط درستی بین رنگ پوست انجیر و ترکیبات آن وجود دارد. از سویی دیگر خاصیت آنتی اکسیدانی انجیر سیاه و بنفش، دو برابر انواع سبز و زرد آن است.

از جمله فواید انجیر می توان به جلوگیری از بیماری های قلبی – عروقی، کاهش چربی خون، کاهش فشار خون، درمان بیماری های گوارشی، افزایش عملکرد حافظه، جلوگیری از سرطان ها و التهاب، کاهش تب، تسهیل زایمان و درمان بسیاری از بیماری های باکتریایی، قارچی، ویروسی و انگلی اشاره کرد.

تاثیر انجیر بر روی دستگاه قلب و عروق:

انجیر به واسطه وجود فلانوئیدها از بروز بیماری های قلبی جلوگیری می کند، در مطالعات نشان داده شده است که مصرف انجیر می تواند باعث کاهش میزان کلسترول خون و بیماری های قلبی مثل تصلب شرائین شود. همچنین نشان داه شده است که انجیر موجب کاهش سطح تری گلیسرید و LDL و افزایش HDL در خون می شود.

تاثیر بر دستگاه گوارش:

بیش از 20 درصد افراد جهان به بیماری های مزمن دستگاه گوارش و به خصوص یبوست مبتلا هستند. یبوست زمینه بروز بسیاری از بیماری های دستگاه گوارش نظیر سرطان روده بزرگ را فراهم می کند. مطالعات نشان داده است که انجیر باعث افزایش حرکات روده شده و در واقع این میوه ملین است.

این ویژگی انجیر به دلیل تعداد زیاد هسته و همچنین فیبر نامحلول موجود در آن است. فیبرهای نامحلول یک لایه محافظتی را بر روی مخاط روده کوچک و بزرگ ایجاد می کند و بدین ترتیب مانع از آسیب های میکانیکی ناشی از مدفوع به مخاط روده می شود. همچنین این میوه به دلیل وجود ترکیبات فنولی از بروز زخم معده که در اثر باکتری هیلکوباکترپیلوری ایجاد می شود نیز جلوگیری می کند.

تاثیر بر روی دستگاه عصبی:

انجیر منبع غنی از آنتی اکسیدان های طبیعی از قبیل پلی فنول ها، اسیدهای آلی، ویتامین E، کاروتنوئیدهاو اسید آسکوربیک است. امروزه مشخص شده است این ترکیبات باعث مهار استیل کولین استرازها می شود که این آنزیم در بروز بیماری های عصبی مثل آلزایمر، جنون، عدم تعادل و میاستنی گراویس نقش دارد. این آنزیم ها باعث از بین رفتن حرکات طبیعی و ارادی افراد می شود.

به نظر می رسد آسیب های اکسیداتیو در مغز نقش مهمی در تخریب شناخت که به دلیل افزایش سن و یا بیماری های عصبی ایجاد می شود، ایفا می کند. در مطالعات نشان داده شده است که غذاهای حاوی آنتی اکسیدان مانند انجیر باعث بهبود فیزیولوژی مغز و یادگیری حرکتی می شود و به همین دلیل می تواند نقش مهمی در افزایش حافظه داشته باشد. انجیر سبب بالا رفتن آستانه درد می شود و به عنوان آرامبخش و کاهنده میزان استرس و ترس توصیه می شود.

تاثیر انجیر بر تسهیل زایمان:

کلسیم موجود در انجیر با تحریک افزایش پروستوگلاندین ها باعث افزایش میزان انقباضات رحم و تسهیل زایمان در مادران باردار می شود و در مطالعات نشان داده شده است که می توان از آن به عنوان یک عامل منقبض کننده طبیعی رحم در القای زایمان و درمان خونریزی بعد از زایمان استفاده کرد.

تاثیر انجیز در جلوگیری از التهاب و بروز سرطان:

امروزه نشان داده شده است که بیش از 70درصد از موارد بروز سرطان مربوط به رژیم غذایی افراد است، برای مثال مصرف مواد غذایی با چربی بالا باعث افزایش میزان ابتلا به سرطان سینه و راست روده می شود. سرطان به عنوان یک مشکل مهم برای بهداشت عمومی شناخته شده است. بر اساس مطالعات اپیدمیولوژیکی در سراسر جهان، مشخص شده که مصرف میوه و سبزی ها احتمال ابتلا به سرطان را در انسان به میزان بسیار زیادی کاهش می دهد. مصرف انجیر باعث کاهش میزان گسترش تومور در بدن، آسیب کمتر
به DNA و افزایش میزان آنزیم های ضد سرطان می شود. به دلیل وجود آنتی اکسیدان هایی از قبیل ویتامین C ، E و همچنین بتاکاروتن، انجیر باعث کاهش میزان اکسیداسیون لیپوپروتئین ها و به تبع آن بروز سرطان می شود. همچنین ترکیبات موجود در انجیر باعث تقویت سیستم ایمنی و در نتیجه کاهش میزان التهاب و سرطان می شود.

اثرات ضدمیکروبی انجیر:

از انجیر برای درمان بسیاری از بیماری های باکتریایی، قارچی، ویروسی و انگلی استفاده می شود. مصرف این میوه میزان ابتلا به التهابات معده-روده ای را که با علائم تهوع، استفراغ، گرفتگی های شکمی، اسهال و در برخی از موارد اسهال خونی، تعرق، سردرد، سستی، تب و بیقراری همراه است و در اثر باکتری های مختلفی از قبیل استافیلوکوکوس اورئوس، سالمونلا تیفی، سالمونلا
پاراتیفی، شیگلا دیسانتری، اشریشیا کولای، باسیلوس سرئوس ایجاد می شود، جلوگیری می کند. همچنین مانع از رشد سودوموناس آریژنوزا می شود که این باکتری در انسان می تواند باعث عفونت دستگاه ادراری، دستگاه تنفسی، قرنیه و ایجاد زخم های پوستی شود. این عوارض بیشتر در افراد دارای نقص سیستم ایمنی نظیر افراد مبتلا به بیماری ایدز یا سرطان ایجاد می شود./ف.نوروزی فرد

«فاطمه شفیعی» کارشناس ارشد تغذیه بالینی دانشکده تغذیه و علوم غذایی شیراز