به دلیل شکل گیری عادات غذایی در سنین پایین از همین زمان باید مواد غذایی سالم را در اختیار کودک قرار داد و به تامین مواد مغذی موردنیاز او در وعده های اصلی و میان وعده های غذایی توجه کرد. استفاده از یک میان وعده با ارزش غذایی مناسب نظیر، شیر، میوه و خرما در برنامه غذایی کودک موجب رشد جسمی و مغزی او می شود؛ در حالی که مصرف تنقلات کم ارزش به عنوان میان وعده موجب کاهش دریافت مواد مغذی لازم از جمله پروتئین، ویتامین و املاح شده و زمینه را برای تاخیر رشد کودک فراهم می کند.

 

از سوی دیگر مصرف تنقلات تجاری کم ارزش به دلیل زیادی نمک، چربی و شکر موجب بیماری های قلبی- عروقی، چاقی، پرفشاری خون، پوکی استخوان و افزایش کلسترول خون در دوران بزرگسالی می شود. به علاوه اینگونه تنقلات دارای افزودنی های رنگی، نگهدارنده ها و طعم دهنده های مصنوعی است که مصرف بی رویه آن موجب پرتحرکی کودکان می شود.

جایگاه و اهمیت میان وعده های غذایی در برنامه غذایی کودکان چیست؟

میان وعده، غذای مختصری است که بین دو وعده غذا اصلی مصرف می شود. از آنجایی که معده کودک کوچک ولی نیاز او به انرژی بالا است، با خوردن سه وعده اصلی غذا نیازهای تغذیه ای او تامین نمی شود. با این حال به یاد داشته باشیم که میان وعده تنها سهم کوچکی در تامین نیازهای غذایی کودک دارد و هیچگاه نمی تواند جایگزین وعده غذای اصلی شود.

بنابراین در انتخاب نوع میان وعده باید دقت شود؛ کودکان باید در هر روز دست کم پنج وعده غذا شامل سه وعده اصلی (صبحانه، ناهار، شام) و دو میان وعده مصرف کنند.

برای انتخاب میان وعده کودکان به چه نکاتی توجه کنیم؟

·         میان وعده ها را از هر چهار گروه اصلی غذایی (گروه شیر و لبنیات، گروه نان و غلات، گروه گوشت، حبوبات ، تخم مرغ و مغزها، گروه میوه ها و گروه سبزی ها) انتخاب کنیم تا تنوع و تعادل در رژیم غذایی او ایجاد شده و بخشی از مواد مغذی مورد نیاز از این طریق تامین شود.

·         دست کم پانزده دقیقه زمان برای خوردن میان وعده در نظر بگیریم.

·         بین وعده های اصلی و میان وعده، دست کم دو ساعت فاصله بگذاریم. در صورتی که فاصله مصرف میان وعده تا وعده غذایی اصلی کم باشد کودک احساس سیری کرده و از مصرف غذاهای اصلی خودداری می کند.

·         میان وعده های نظیر شکلات، آب نبات، شیرینی و چیپس فقط حاوی انرژی بوده و ارزش غذایی دیگری ندارد. بنابراین از دادن آن به کودک پرهیز کنیم، زیرا سبب اضافه وزن و چاقی او می شود.

·         میان وعده می تواند عادات غذایی درست یا نادرست را در کودک ایجاد کند. با توجه به اینکه کم خونی ناشی از فقر آهن یکی از مشکلات تغذیه ای کودکان و یکی از دلایل اصلی آن استفاده از برنامه غذایی نامناسب است، انتخاب میان وعده مناسب مانند انواع خشکبار و مغزها همراه با میوه ها موجب افزایش آهن دریافتی کودک می شود.

·         اگر کودک در بین وعده های غذای اصلی و میان وعده احساس تشنگی کرد به او آب بدهیم، زیرا در صورت مصرف آب میوه احساس سیری کرده و از مصرف غذای اصلی خودداری می کند.

چه میان وعده هایی برای کودکان نامناسب است؟

·         پفک، چیپس، ساندویچ های سوسیس و کالباس، نوشابه های گازدار، آب میوه های صنعتی و شربت های خیلی شیرین، یخمک، لواشک، آلوچه و تمبرهندی از تنقلات و میان وعده های نامناسب بوده که رشد کودکان را مختل می کند.

·         تنقلات شور علاوه بر کاهش اشتها، ذائقه کودک به طعم شوری عادت داده احتمال ایجاد عارضه در سنین بزرگسالی به ویژه پرفشاری خون را بیشتر می کند.

·         خوردن مواد غذایی شیرین مانند شیرینی، شکلات و آب نبات نیز در کودکان در حد متوسط مجاز است، زیرا مصرف بی رویه این مواد ذائقه کودک را به خوردن مواد شیرین عادت داده و سبب پوسیدگی دندان می شود.

·         مصرف غذاهای چرب موجب اضافه وزن و چاقی در سنین کودکی و بزرگسالی و بیماری های مزمن متعاقب آن می شود.

·         مصرف بی رویه نوشابه، به ویژه همراه با مواد غذا علاوه بر سیری کاذب جذب مواد مغذی مانند کلسیم را کاهش می دهد.

کدام میان وعده ها برای کودکان مناسب است؟

·         انواع غلات بو داده مانند برنجک، ذرت بو داده، گندم برشته و موارد مشابه

·         انواع بیسکوئیت ساده و سبوس دار که بهتر است از نوع بدون کرم، کیک و کلوچه های خانگی انتخاب شود.

·         حبوبات بو داده و برشته مانند عدس برشته شده و نخودچی، انواع مغزها مانند گردو و فندق، چرا که این مواد غذایی می تواند بخشی از پروتئین موردنیاز روزانه را تامین کند.

·         شیر همراه با بیسکوئیت، کیک یا کلوچه

·         انواع میوه های تازه و خشک مانند سیب، پرتقال، خرما، توت، برگه ها، قیسی و انجیر

·         انواع ساندویچ تهیه شده با سبزی های مختلف مانند نان و پنیر و سبزی، نان و پنیر و گوجه فرنگی، نان و پنیر و خیار، نان و تخم مرغ و گوجه فرنگی و موارد مشابه

·         آب میوه های طبیعی

·         سالاد شامل انواع سبزی های همراه با ماست

·         دوغ

 «فاطمه شفیعی»، کارشناس ارشد تغذیه بالینی دانشکده تغذیه و علوم غذایی، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شیراز