ویتامین ث محلول در آب است، یعنی در آب حل شده و برخلاف ویتامین­های محلول در چربی، در بدن ما ذخیره نمی­شود. ویتامین ث مصرفی از طریق مایعات بدن به بافت‌­های مختلف منتقل و مقدار اضافی آن هم به وسیله ادرار دفع می­‌شود.

از آن جایی که بدن ویتامین ث را ذخیره یا به تنهایی آن را تولید نمی­کند، مصرف روزانه غذاهای غنی از ویتامین ث اهمیت فراوانی دارد. از این رو حتی در دوزهای بالا، ویتامین ث ندرتا به عنوان یک ترکیب سمی با احتمال ایجاد عوارض جانبی جدی شناخته می­شود. شایع­ترین عوارض جانبی عبارت­اند از: اسهال، حالت تهوع، گرفتگی عضلات شکمی و سایر مشکلات گوارشی. 

با این حال در صورت مصرف دوزهای بالاتر از حد معمول از این ویتامین، بدن طی پردازش آن دچار مشکل می­شود و این موضوع به طور بالقوه می­تواند منجر به اثرات منفی شود. توجه به این نکته ضروری است که مکمل‌­های ویتامین ث معمولا غیرضروری هستند، زیرا اکثر افراد به راحتی می‌­توانند با مصرف مواد غذایی تازه به ویژه میوه‌­ها و سبزیجات این ویتامین را به اندازه کافی دریافت کنند.

اما مصرف افراطی ویتامین ث چه عوارضی برای بدن به همراه دارد؟ نکاتی که در ادامه مورد بحث قرار می­گیرند، با استناد به مقالات منتشر شده توسط مرکز ملی اطلاعات زیست فناوری آمریکا جمع آوری شده­اند:

ویتامین ث بیش از حد ممکن است باعث علائم گوارشی شود:

شایع ترین عارضه جانبی مصرف زیاد ویتامین ث، ناراحتی گوارشی است. به طور کلی این عوارض در نتیجه مصرف غذاهای حاوی ویتامین ث رخ نمی­دهند، بلکه تنها حاصل دوزهای بالای مکمل­های ویتامین ث هستند.

اگر بیش از 2000 میلی گرم ویتامین ث به طور همزمان مصرف شود، به احتمال زیاد علائم گوارشی تظاهر خواهند کرد. این یافته­ها سبب شده تا سطح بالای قابل تحمل 2000 میلی گرم در روز پیشنهاد شود. شایع­ترین علائم گوارشی مصرف بیش از حد ویتامین ث شامل اسهال و حالت تهوع است.

ویتامین ث ممکن است باعث تجمع آهن شود:

ویتامین ث به عنوان ترکیبی موثر برای افزایش جذب آهن شناخته شده است. این ماده می­تواند به آهن غیر هِم که در غذاهای گیاهی یافت می­شود متصل شود. گفتنی است که بدن ما به اندازه آهن هِم (نوع آهن موجود در محصولات حیوانی) آهن غیر هِم را جذب نمی­کند.

هنگامی که ویتامین ث به آهن غیر هِم متصل می­شود، جذب این آهن را برای بدن آسان تر می­کند. این یک عملکرد مهم است، به ویژه برای افرادی که بیشتر آهن خود را از منابع غذایی گیاهی دریافت می­کنند. یک مطالعه معتبر نشان داده که جذب آهن با مصرف 100 میلی گرم ویتامین ث همراه با غذا تا 67  درصد افزایش می­یابد! با این حال در افرادی که خطر تجمع آهن در بدن وجود دارد مانند هموکروماتوز، باید در مصرف مکمل های ویتامین ث احتیاط شود.

در این شرایط، مصرف بیش از حد ویتامین ث ممکن است منجر به بیش آهنی و آسیب جدی به قلب، کبد، پانکراس، تیروئید و سیستم عصبی مرکزی شود.

دوزهای بالا ویتامین ث با خطر تشکیل سنگ کلیه همراه است:

بدن ویتامین ث اضافی را به صورت اگزالات که یک محصول زائد است دفع می­کند. اگزالات معمولا از طریق ادرار از بدن خارج می­شود. با این حال، تحت برخی شرایط ترکیب مذکور ممکن است به مواد معدنی متصل شود و کریستال هایی را تشکیل دهد که می توانند منجر به تشکیل سنگ کلیه شوند. بدین ترتیب مصرف بیش از حد ویتامین ث پتانسیل افزایش میزان اگزالات در ادرار را دارد و از این رو خطر ابتلا به سنگ کلیه را هم افزایش می­دهد.

در یک مطالعه، مصرف مکمل 1000 میلی گرمی ویتامین ث به صورت دو بار در روز به مدت 6 روز مقدار اگزالات دفع شده را 20 درصد افزایش داد. مصرف بالای ویتامین ث نه تنها با مقادیر بیشتر اگزالات ادرار مرتبط است، بلکه با ایجاد سنگ کلیه نیز ارتباط دارد به خصوص اگر بیش از 2000 میلی گرم در روز مصرف داشته باشیم. به نظر می­رسد تمام اثرات نامطلوب ویتامین ث از جمله ناراحتی­های گوارشی و سنگ کلیه زمانی رخ می­دهد که افراد آن را در دوزهای بیشتر از 2000 میلی گرم مصرف کنند.

اگر می­خواهید مکمل ویتامین ث مصرف کنید، بهتر است مکملی را انتخاب کنید که حاوی بیش از 100 درصد میانگین نیاز روزانه شما نباشد. این نیاز به گزارش موسسه ملی سلامت آمریکا 90 میلی گرم در روز برای مردان و 75 میلی گرم در روز برای زنان است./ف.نوروزی فرد

"زهره فیروزی" کارشناس ارشد بهداشت و ایمنی مواد غذایی دانشکده تغذیه و علوم غذایی